Pređi na sadržaj 
Đerdapsko Jezero
o Jezeru
Đerdapsko jezero
Đerdapsko jezero (rum. Lacului de acumulare Porţile de Fier) veštačko je akumulaciono jezero na Dunavu u istočnoj Srbiji na granici sa Rumunijom. Nastalo je 1972. kada su Jugoslavija i Rumunija izgradile hidrocentralu „Đerdap I”. Jezero leži u Đerdapskoj klisuri. Na obali jezera se nalazi Nacionalni park Đerdap.
Jezero je dugačko preko 100 km, a na najširem mestu široko je 8 km. Najveća dubina dostiže 100 metara. Površina jezera je 253 km², od čega je 163 km² na srpskoj a 90 km² na rumunskoj strani. Po veličini je četvrto na Balkanu i najveće u Srbiji.
Lokacija
Do Đerdapskog jezera se lako može doći iz pravca Beograda, Pančeva, Smedereva, Požarevca, Negotina, Zaječara, kao i drugih gradova istočne i centralne Srbije. Pored jezera vodi put Golubac-Kladovo. Železnička pruga Beograd—Bor najviše se približava jezeru kod Majdanpeka. Na brani hidroelektrane Đerdap oformljen je granični prelaz ka Rumuniji, gde se odvija značajan promet putnika.
Đerdapska klisura
Đerdapska klisura je najveća i najduža klisura u Evropi, koju čine naizmenično četiri kotline i četiri klisure: Golubačka klisura, Ljupkovska kotlina, Klisura Gospođin vir, Donjomilanovačka kotlina, Klisura Kazan, Oršavska kotlina, Sipska klisura i Vlaško-pontijska nizija.
Uticaj Đerdapskog jezera na promene u prirodnoj sredini
Na osnovu podataka dobijenih dvadesetogodišnjim posmatranjem elemenata prirodne sredine pre i posle podizanja brane utvrđene su promene temperature i dubine vode Dunava, sadržaja hemijskih jedinjenja, izdizanja vodostaja podzemnih voda kao i mnogih drugih parametara koji definišu hidrološke i klimatske karakteristike Đerdapskog jezera.
Akumulacijom HEPS Đerdap 1 vode reke su zaustavljene i podignute do 69,5 m n. v. Brzina vode je smanjena na 0,1-0,3 m/s. Oblik jezera je prilagođen klisuri. U suženjima jezero je široko 150-400 m, dok se u kotlina proširuje i do 2250 m. Pri niskim vodostajima dužina jezera je 132 km, a površina 135 km², dok je pri visokim vodostajima dužina 264 km, a površina 245 km². Ukupna zapremina vode je oko 2800000000 m³.
Vodni režim Dunava nije mnogo izmenjen. Najviši vodostaji su u maju i junu, a najniži u septembru, oktobru i novembru. Međutim, srednji godišnji vodostaji su povećani, a amplitude srednjih mesečnih vodostaja su smanjene.
Promene temperature vode
Pošto je voda duže i više izložena uticaju sunčevog zračenja zbog smanjene brzine, došlo je do porasta visine srednjih godišnjih vrednosti temperature vode. Najveće srednje temperature više nisu u julu, nego u avgustu i to zbog veće količine vode u koritu kojoj treba više vremena da se zagreje.
Stvaranjem akumulacije isključena je mogućnost lednih poplava na sektoru između brane i Velikog Gradišta, režim leda je povoljniji u odnosu na prirodni režim zbog otklanjanja uslova za obrazovanje prirodnih ledenih brana.
Uticaj na sadržaj hemijskih jedinjenja
Akumulacija Đerdap 1 ima negativan uticaj na sadržaj azotnih i fosfornih jedinjenja, jona gvožđa i mangana, mikroelemente i organske materije. Međutim, zadržavanje ovih hemijskih jedinjenja ima pozitivan uticaj u akumulaciji Đerdap 2. Poboljšanje vode u akumulaciji se negativno odražava na kvalitet mulja na dnu jezera i to je posledice sedementacije materija različitog porekla i sastava, usled smanjene brzine vode. Akumulacijom je smanjen broj koliformnih klica na profilima bližim brani.
Podzemne vode
Izdizanjem nivoa vode u reci oko ušća Mlave, u Pančevačkom Ritu i Godominskom polju, podzemne vode su izdignute do 70 cm, dok su amplitude snižene i do 180 cm. Takođe, postoji opasnost od stalnog povećanja saliniteta zemljišta.
Klimatske promene
Akumulacijom dolazi do snižavanja srednjih godišnjih temperatura vazduha. Relativna vlažnost vazduha se povećava na 1-3% i javlja se u aprilu, maju, julu, avgustu i septembru, a u Tekiji i u oktobru. Što se tiče oblačnosti nema velikih promena, dok je količina padavina povećana. Snežni pokrivač je smanjen, a brzina vetra je jača, zbog čega je povećana i visina talasa i to i do 1,5 m.
Đerdapsko jezero je nastalo 1972. godine kada su Rumunija i Jugoslavija izgradile hidrocentralu Đerdap 1. Naime, projektant Sipskog kanala Hugo Luter, je prvi predložio pregrađivanje Dunava u Đerdapu. Pripremni radovi na izgradnji HEPS počeli su 1964. godine i završeni su 1972. Prvi agregati hidroelektrane pušteni su u pogon 5. avgusta 1970. godine.
Na prostoru koje je pokrilo jezero nalaze se brojni arheološki ostaci života na ovim prostorima iz praistorijskog perioda. Evidentirano je oko 40 arheoloških nalazišta i kulturnih dobra na ovom lokalitetu:
• Livadice, (antičko utvrđenje)
• Brnjica, (rimski pregradni kastrum)
• Cezava, (rimski kastrum)
• Cezava, (srednjovekovna nekropola)
• Saldum, (rimsko i ranovizantijsko utvrđenje)
• Zidinac, (kasnoantički spekulum)
• Kozica, (praistorijska naselja)
• Bosman, (ranovizantijsko utvrđenje)
• Gospođin Vir, (antičko i srednjovekovno nalazište)
• Manastir – Gospođin Vir, (praistorijsko, antičko i srednjovekovno nalazište)
• Padina, (naselje mezolita i starijeg neolita)
• Pesaca, (praistorijsko naselje, antičko utvrđenje i srednjovekovna nekropola)
• Stubica, (naselje starijeg neolita)
• Velike Livadice, (praistorijsko, antičko i srednjovekovno naselje)
• Male Livadice, (naselje starijeg gvozdenog doba i antička osmatračnica)
• Klisura, (naselje bronzanog doba)
• Lepenski Vir, (rimska kula)
• Lepenski Vir, (praistorijska potkapina)
• Katarinine livade, (naselje bronzanog doba)
• Boljetin, (rimski i ranovizantijski logor)
• Boljetin, (srednjovekovno naselje i nekropola)
• Vlasac, (mezolitsko naselje)
• Ravna, (rimsko i ranovizantijsko utvrđenje)
• Ravna, (srednjovekovno naselje i nekropola)
• Ribnica, (praistorijsko i antičko nalazište, srednjovekovno naselje i nekropola)
• Donji Milanovac – Veliki Gradac, (rimsko i ranovizantijsko utvrđenje)
• Mrfaja, (kompleks praistorijskih nalazišta na potezu Porečke reke)
• Porečka Reka, (sabirni centar za snabdevanje rimskih trupa u Đerdapu)
• Porečka Reka, (srednjovekovno naselje i nekropola)
• Malo i Veliko Golubinje, (praistorijsko, rimskovizantijsko nalazište)
• Pećka Bara, (praistorijsko, antičko i srednjovekovno nalazište)
• Hajdučka Vodenica, (praistorijska nekropola)
• Hajdučka Vodenica, (praistorijsko naselje)
• Hajdučka Vodenica, (kasnoantičko i ranovizantijsko utvrđenje)
• Hajdučka Vodenica, (srednjovekovno naselje i nekropola)
• Barace kod Trajanove Table, (praistorijsko i antičko naselje)
• Tekija, (rimsko utvrđenje – Transdierna)
• Sip, (kasnoantičko utvrđenje)
• Kosovica, (rimski most)
• Rimski Put kroz Đerdapsku klisuru
Đerdapsko jezero raspolaže izuzetnim prirodnim bogatstvom i zadivljujućim predelima, kao i mnogim kulturno-istorijskim spomenicima. Najinteresantniji deo Đerdapskog jezera je Đerdapska klisura, čiji se pejzaž na kratkom rastojanju menja. U Golubačkoj klisuri dominira srednjovekovna tvrđava Golubački Grad, koja označava početak Nacionalnog parka Đerdap. U Ljupkovskoj kotlini jezero je dugačko 10 km, a široko 1,3 km. Nekoliko ostataka rimskih utvrđenja i naselje Dobra privlače pažnju turista. Klisura Lepenski Vir poznata je po najvećoj dubini Đerdapskog jezera (92 m), ali i po Lepenskom Viru i rezervatu Boljetinska reka-Greben. Donjomilanovačko deo jezera je širok 2,4 km, a dugačak 15 km. Klisure Veliki i Mali kazan poznate su po Trajanovoj tabli i regionalnom parku Veliki i Mali Štrbac. Oršavska kotlina je najrasprostranjeniji deo Đerdapskog jezera. Sipska klisura je središte omladinskog turizma na Đerdapskom jezeru. Za intenzivniji razvoj turizma na Đerdapskom jezeru, pored poboljšanja čistoće vode i razvoja vodenog putničkog i turističkog saobraćaja, potrebno je bolje i više valorizovati ogromno bogatstvo istorijski značajnih mesta i objekata, kao i arheoloških lokaliteta. To je osnova za bogat sadržaj boravka i kompleksniju turističku ponudu.
izvor:
