Пређи на садржај 
Zaječar
o gradu
Zaječar
Zaječar je grad u Zaječarskom okrugu. Prema popisu iz 2011. u naselju je živelo 38.165 stanovnika (prema popisu iz 2002. bilo je 39.625 stanovnika), dok je na teritoriji koja mu administrativno pripada živelo 59.491, što ga čini najvećim gradom u istočnoj Srbiji po broju stanovnika. Sedište je više osnovnih i srednjih škola kao i Više škole za menadžment i prvog osnovanog privatnog fakultetu u Srbiji Fakulteta za menadžment Megatrend univerziteta. Zaječarska Gimnazija, jedna je od najstarijih škola te vrste u Srbiji, osnovana 1836. godine, i u vreme tadašnje Srbije, posle Kragujevačke, bila je najstarija. Zaječar je poznat po muzičkom rok festivalu Zaječarska gitarijada, koji traje više od 50 godina, kao i po festivalu "Zalet" posvećenom savremenoj umetnosti.
U gradu se nalaze Istorijski arhiv „Timočka krajina” Zaječar, Zaječarska pivara i Zaječarsko čitalište.
Etimologija
Legende o nastanku imena Zaječara i danas su deo usmene tradicije u istočnoj Srbiji. Prisutne su u svakodnevnom životu naroda ovog kraja i predstavlja vid običajne i društvene prakse kao i komunikacije.
Postoje više legendi o nastanku imena Zaječara:
Prvi put grad Zaječar se pominje u popisu stanovništva 1446. kao selo vidinskog sandžaka koje broji osam porodica. Po jednoj legendi, nekada na teritoriji Zaječara je bilo puno zečeva u okolini pa su Zaječaru dali naziv po njima. Što se tiče porekla imena grada pretpostavlja se da je nastalo od reči „zajec” („zec“ u timočkom dijalektu), a kako je pripadao vidinskom sandžaku na bugarskom naziv „zajčar“ označavao je čuvar zečeva. Ukrstivši ta dva imena dobio je naziv Zaječar.
Drugo predanje govori da je mesto ponelo ime prema Said Ašar paši, turskom komandantu iz vidinskog sandžaka kome je Zaječar pripadao u vreme osmanske vlasti. Navodno, Said Ašar paša je na ušću Crnog i Belog Timoka sagradio sebi imanje i podigao naselje, naselivši ga stanovništvom iz Bugarske i Vlasima. U vreme Prvog srpskog ustanka svoju vojsku postavio u dolini Timoka u godinama kriznim po srpsku despotovinu. Veruje se da je vremenom od imena Said Ašar nastao naziv Zaječar.
Grad je prvobitno ležao na desnoj obali Crnog Timoka prostirući se do brda na kome se danas nalazi park šuma Kraljevica. Kasnije se život preneo i na levu obalu reke šireći se ka zapadu i doseljavanjem sve više srpskih porodica postaje srpski grad. Značaj predanja o nastanku imena Zaječara sastoji se u potrebi da zajednica objasni nastanak svog naselja i imena i time doprinesu uobličavanju sopstvenog identiteta. Drevne priče i legende vekovima se u istočnoj Srbiji prenose sa kolena na koleno, i svojevrstan su „zaštitni su znak“ ovog dela Srbije. Veoma stara usmena predanja sačuvana u ovim krajevima Srbije predstavljaju vredan deo nematerijalnog kulturnog nasleđa.
Gradske četvrti i prigradska naselja
• Kotlujevac je jedna od gradskih opština Zaječara i ima oko 20.000 stanovnika. Čine je nekoliko urbanih gradskih četvrti, kao što su: Ključ 1, 2, 3 i 4, zatim Živinarnik, Beli Breg, Zvezdanska krivina.
• Gradske četvrti: Centar (Stari grad), Kursulina i Pana Đukića skr. KPĐ (obuhvata Autobusku stanicu, Zelenu pijacu i Trg Nikole Pašića), Kraljevica (naselje obuhvata i Obilićev venac; stari nazivi: Pešadijska kasarna, i za vreme SFRJ, AVNOJ), Vlaška mala (zajedno sa Šipkama, Ostrvom, Poljančetom i delom Starog groblja), Vlačić, Naselje Sunce, Popova plaža (obuhvata i policijske zgrade na Novom naselju, na Popovoj plaži; naselje „Popova plaža” je delom i u GO Kotlujevac i povezano je sa pešačkim mostom zvanom „Plavi most” i „Drvenim mostom” koji je takođe, samo za pešake), Selište (Deo Kotlujevca, najstarije naselje u gradu), Višnjar (obuhvata i Novo groblje), Timok (obuhvata i Bolnicu), Vlaško brdo, Gojkova jaruga, Vanjin jaz, Izvorski put, Kosančićev venac (Brestak), Karađorđev venac (Dva brata), Muljak, Gradež, Podliv, Pišura (i deo Starog groblja), Gnjilak, Pazarište, Cerak, Pikovo imanje, Oskoruša, Lubničko brdo, Industrijska zona, Kasarna (Stara artiljerijska kasarna „Nikola Pašić”), Šljivarsko brdo i Zapadna Kraljevica.
• Prigradska naselja: Grljan, Veliki Izvor, Zvezdan.
Grad se danas nalazi u zaječarskoj kotlini gde se kod mesta zvanog Sastavak Crni Timok i Beli Timok slivaju u reku Veliki Timok. Sama kotlina se nalazi između dva planinska luka karpatskog i balkanskog. Grad je izgrađen na raskrsnici magistralnih puteva:
• Paraćin — Zaječar — Kula prema Bugarskoj granici i Vidinu,
• Paraćin — Zaječar — Negotin — Kladovo ka rumunskoj granici
• Paraćin — Zaječar — Knjaževac — Niš
• Negotin — Zaječar — Knjaževac — Niš.
Najstariji poznati stanovnici ovih krajeva bili su Tribali, posle njih na ovom području se spominju Mezi, u dolini Timoka pominju se još i Timahi, ali se o njima sem njihovog imena ništa ne zna. Naseljeni Sloveni u ove krajeve nazvali su se Timočani, a prve direktne vesti o Timočanima odnose se na 818. godine, kada se oni već smatraju formiranom slovenskom grupom, te iste godine oni su se odmetnuli od Bugara. Zaječar se prvi put spominje 1466. godine u turskom tefteru vezanom za stanovništvo vidinskoga pašaluka, a od XVI—XVIII veka ima malo podataka o naselju. 1806. godine stvoreni su povoljni uslovi za dizanje ustanka u ovim krajevima Karađorđe je odobrio hajduk Veljku Petroviću, knezu Milisavu i popu Radosavu da sa Timočanima i Crnorečanima dižu ustanak i posle niza uspešnih bojeva najveći deo Krajine i Zaječara je oslobođen. Kriza i propast Prvog srpskog ustanka imali su teške posledice i u ovim krajevima. 1833. godine ovaj kraj je konačno oslobođen i pripojen Srbiji. Naziv je najverovatnije turskoga porekla. Po nekim pretpostavkama potiče od izvesnog Said-Asir paše koji je svoju vojsku postavio u dolini Timoka u godinama kriznim po srpsku despotovinu. U blizini grada se nalaze ostaci rimske carske palate iz IV veka pre nove ere, Felix Romuliana (Gamzigrad), koja je priznata kao svetska kulturna baština pod zaštitom UNESKO-a.
Zaječar je dobro povezan saobraćajnicama, a u njemu se nalazi i čvorište železničkog saobraćaja u Istočnoj Srbiji. Gradski i prigradski prevoz funkcionišu kroz više od 10 linija javnog prevoza, organizovanog autobusima.
Festivali i manifestacije
• Zalet je festival savremene umetnosti koji se svake godine, počevši od 2005. godine. održava tokom leta. Zalet je nastao iz potrebe da se iniciraju, organizuju i održavaju kulturna događanja, afirmišu stvaraoci i da se posreduje u prenošenju raznorodnih umetničkih izraza i tendencija.
• Gitarijada je letnji muzički festival, orijentisan prvenstveno na rok muziku, koji se održava jednom godišnje. Program festivala se sastoji iz takmičenja demo bendova i revijalnih nastupa poznatijih grupa. Organizatori Gitarijade tvrde da je ona najveći festival mladih i neafirmisanih bendova u jugoistočnoj Evropi.
• Glumački festival Dani Zorana Radmilovića organizuje se svake jeseni od 1993. godine u organizaciji Fondacije Zorana Radmilovića i pozorišta „Zoran Radmilović” iz Zaječara.
• Hajduk Veljkovi dani održavaju se u drugoj polovini jula, u Lenovcu (15 km od Zaječara, rodno mesto Hajduk Veljka Petrovića), i traju dva dana. Ovo je svojevrsna kulturno-sportska i turistička manifestacija, koja ima za cilj da održi sećanje na legendarnog srpskog junaka - Hajduk Veljka Petrovića
Poznati Zaječarci:
• Galerije, car iz doba poznog Rimskog carstva, umro i sahranjen u blizini Zaječara (Gamzigrad).
• Veljko Petrović, poznatiji kao hajduk Veljko, ustanički vođa, jedan od najslavnijih vojvoda iz Prvog srpskog ustanka.
• Adam Bogosavljević, borac za socijalnu pravdu, demokratiju i seljačka prava jedan od osnivača narodnjačkog radikalizma u Srbiji.
• Ljubomir Nešić, učesnik Narodnooslobodilačka borba naroda Jugoslavije i narodni heroj Jugoslavije.
• Vera Radosavljević Nada, učesnica Narodnooslobodilačka borba naroda Jugoslavije i narodni heroj Jugoslavije.
• Svetozar Marković, radikalni socijalista istaknuti agent — korespondent prve Internacionale za Srbiju, osnivač radikalnog socijalističkog pokreta u Srbiji.
• Nikola Pašić, najznačajniji srpski novovekovni političar, državnik, predsednik vlade, osnivač i vođa Narodne radikalne stranke Srbije.
• Đorđe Genčić, industrijalac, ministar unutrašnjih dela u vreme Aleksandra Obrenovića.
• General Nikola Colović, proslavljeni komandant Konjičke divizije u Prvom svetskom ratu.
• Marinko Stanojević, naučni radnik, bavio se etnološkim i antropogeografskim ispitivanjima Timočke Krajine.
• Zoran Radmilović, bard srpske glumačke scene.
• Lena Stamenković, srpska pevačica.
• Mirko Cvetković, ekonomista, bivši Predsednik Vlade Republike Srbije.
• Petar Paunović, lekar, novinar, vinar.
• Dragan Stanković srpski odbojkaš.
• Boban Marjanović srpski reprezentativac u košarci.
• Marija Veljković Milovanović, srpska glumica i TV voditeljka.
• Željko Vasić, srpski pop pevač.
izvor:
